Module 4

Onbewuste patronen

De invloed van oude patronen

Je hebt in de vorige module een waardevol beeld gekregen van jouw eigen belijning voor flow. Toch is het in de praktijk nog niet zo simpel om de hele tijd gewoon jouw flow te volgen. Misschien zie je ook gelijk allemaal bezwaren, zoals ‘het kan niet alleen maar leuk zijn’, ‘wat gaan anderen daar dan van vinden’ en ‘er moet ook geld verdiend worden’.

Helaas laten we ons meestal helemaal niet zo sturen door onze eigen flow, maar door allerlei gedachten en emoties die urgenter voelen voor ons. Voor een groot deel ben je je daar niet eens zo van bewust, want die gedachten en emoties (en dus ook jouw gedrag!) worden voor zo’n 95% bepaald door jouw onderbewuste.

Dat onderbewuste is een automatisch netwerk dat reacties aanstuurt vanuit jouw vertrouwde patronen en overtuigingen. Helaas geven die patronen en overtuigingen vaak een vertekend beeld van de werkelijkheid en kunnen ze daarmee een grote rem vormen op jouw geluk en succes.

Gelukkig is jouw onderbewuste ook positief bij te sturen. Daar ben je in de afgelopen modules zelfs al mee begonnen door gebruik te maken van inspirerend en motiverend beeld.

Als je herkent welke patronen jouw flow in de weg staan en eigenlijk helemaal niet bij jou horen, kun je ze minder invloed gaan geven. Zo kun je eindelijk bij jouw eigen essentie komen. Pas vanuit jouw essentie kun je gaan bouwen aan wat écht bij jou past.

Je doorloopt daar in deze module een paar stappen voor:

  1. Inzicht krijgen in jouw lessen
  2. Ontmaskeren van jouw strategieën
  3. Losmaken wat jou belemmert

1. Herken jouw vormende lessen

Als kind groeiden we allemaal op met een sterk verlangen naar liefde, acceptatie en waardering. Je kon nog niet voor jezelf zorgen en het was dus letterlijk van levensbelang dat een ander jou de moeite waard vond.

Helaas leerden velen van ons dat die liefde en waardering niet vanzelfsprekend waren, maar steeds verdiend moesten worden. Bijvoorbeeld door ons best te doen en te presteren, flink of juist braaf te zijn, geen aandacht te vragen of er mooi uit te zien.

Als gevoelig persoon voelden we het bovendien haarfijn aan als we niet genoeg aan verwachtingen voldeden. Een klein moment van afwijzing door een ouder, juf of vriendje kon daarbij voor ons als kind al heel heftig voelen.

We concludeerden door die ervaringen dat we van nature niet goed genoeg zijn en dat het gevaarlijk is om gewoon ontspannen jezelf te zijn, want dan kan je zomaar worden afgewezen en machteloos alleen komen te staan. Daar komen onze ‘doodsangst’ voor afwijzing en onze uitdaging met echt ontspannen functioneren vandaan.

Er zijn waarschijnlijk meerdere momenten geweest waar je dit idee van tekort schieten hebt opgedaan. Waar je werd afgekeurd om wie jij was of hoe je deed, waar verwacht werd dat je je anders gedroeg dan hoe jij je in werkelijkheid voelde. Die ‘lessen’ hebben jou gevormd en hebben jou geleerd de echte jij te onderdrukken.

Uit verlangen om goed genoeg te zijn, gedragen we ons steeds meer als iemand anders.

OPDRACHT 1: Beschrijf kort welke ‘lessen’ jou hebben gevormd en noteer welke conclusies over jezelf je hieruit hebt getrokken. Welke beperkende overtuigingen horen hierbij, die jou in je huidige leven nog steeds dwars zitten?

Zo was ik zelf ooit bij een kinderfeestje waar alle volwassenen samenwerkten om mij te laten verliezen met een spelletje. Ik trok daar de conclusie dat iedereen mij blijkbaar heel stom vond, dat de wereld oneerlijk en onveilig was en dat ik er machteloos alleen voor stond in het leven. Het voelde als diepe persoonlijke afwijzing, want als kind had ik helemaal niet door dat ze dit deden omdat ik al meerdere keren had gewonnen en ze anderen ook een kans wilden geven.

Je kunt jouw aantekeningen bij de opdrachten van deze module noteren in Module 4 – Aantekeningen.

Situaties in jouw huidige leven die jou (onbewust) weer aan deze lessen herinneren, zullen nog steeds een trigger voor je zijn, omdat ze op een dieper niveau dat overlevingsgevoel raken. Dan klap je ineens dicht op dat podium of reageer je plotseling boos als iemand kritiek op je heeft. Of je merkt het subtieler, doordat je moeite hebt met jouw grenzen aangeven, met zichtbaar zijn of in jezelf investeren.

Het herkennen van jouw belemmerende overtuigingen is een belangrijke eerste stap om je van hun negatieve invloed te ontdoen. Lukt het je om jouw overtuigingen met mildheid te bekijken en je te realiseren dat ze misschien helemaal niet zo waar zijn als dat je misschien denkt?

2. Ontmasker jouw aangeleerde strategieën

We zijn dus steeds meer gaan onderdrukken en verstoppen wie wij van nature zijn. Daar hebben we een beschermende schil omheen gemaakt van ‘beter passend’ gedrag. Onze ouders en anderen in onze omgeving hebben ons jarenlang geleerd en voorgeleefd met welk gedrag je die verlangde liefde en waardering moet bereiken en hoe je afwijzing voorkomt. Denk bijvoorbeeld aan een hoge functie, eerst voor anderen zorgen of door anderen te intimideren.

Er zijn hierin 5 hoofdstrategieën:

  1. Geld en status
  2. Perfectie
  3. Boosheid
  4. Stilte en onzichtbaarheid
  5. Pleasen

Jouw ouders leerden jou hun eigen mix van deze beschermingsstrategieën, die zij weer van hun ouders leerden. Deels deden ze dat bewust (en vaak met goede bedoelingen), via regels en vermeende wijsheden zoals ‘doe maar gewoon dan doe je al gek genoeg’. Voor een groot deel gebeurde dat ook onbewust, via hun eigen reacties, keuzes en woordgebruik.

OPDRACHT 2: Beschrijf voor zowel je vader als voor je moeder in welke van deze strategieën je jouw ouders herkent. In welke situaties speelde dat vooral een rol?

Al deze lessen van jouw ouders en anderen in jouw omgeving kwamen vanuit hun eigen overtuiging dat die strategie noodzakelijk was. Je zag via die strategieën de manier waarop ze zelf omgingen met hun eigen interne onzekerheid. Hoe dwingender zij hun manier aan jou oplegden, hoe groter hun eigen interne onzekerheid was. Zij wisten vaak ook geen betere manier om hun onzekere kern te beschermen.

OPDRACHT 3: Noteer welke strategieën jij zelf hebt ontwikkeld en in welke situaties je dat het meest merkt.

“Wie buiten zichzelf zoekt, droomt; wie in zichzelf zoekt, wordt wakker”. – Carl Jung

Interne criticus

Hoewel die aangeleerde strategieën jou zouden moeten beschermen, zorgen ze in de praktijk voor een heel scala aan patronen en overtuigingen die jou juist beknellen. Ze onderdrukken jouw eigen behoeften, laten je over jouw grenzen gaan, houden je klein, laten je bepaalde delen van jouzelf negeren en ondermijnen jouw pogingen voor meer persoonlijk geluk en ontspanning.

Hierbij speelt jouw interne criticus een grote rol, je weet wel, dat innerlijke stemmetje dat altijd commentaar levert op wat je doet: ‘doe dat nou maar niet, dat lukt jou toch niet’ of ‘niet zo zeuren, je moet gewoon beter je best doen’.

Die interne criticus wordt vooral actief in situaties waarbij jouw onzekerheid en dus ook jouw strategieën worden aangesproken. Hoe sterker jouw patronen en overtuigingen zijn, hoe dwingender dat stemmetje van zich laat horen.

OPDRACHT 4: Houd komende weken bij wanneer jouw interne criticus van zich laat horen en commentaar heeft op jouw keuzes of gedrag. Welke beperkende overtuigingen zitten daar achter? Hoe ‘moet’ jij doen en waarom moet dat dan zo nodig? Gebruik hiervoor de Tool – Interne criticus. Deze aantekeningen gebruik je voor module 6 en module 10.

Jouw interne criticus is er niet op uit om het jou moeilijk te maken, maar hij/zij wil het kwetsbare deel in jou behoeden voor die doodenge afwijzing. Zie die interne criticus dus niet als jouw vijand, maar als een wat onhandig hulpje. In module 6 leer je hoe je jouw interne criticus wel als helpend kunt gaan ervaren.

Tip 1: De volgende keer dat jouw interne criticus weer van alles tegen jou roept, vraag je dan ook eens af of dit de dingen zijn die jij werkelijk wilt zeggen tegen dat onzekere kleine meisje of jongetje diep in jou. Op welke manier kun jij jezelf liefdevoller ondersteunen?

3. Maak je los van jouw beklemming

Als kind werkte jouw beschermende strategie misschien wel redelijk omdat je wereld nog klein was. Maar als volwassene is het onnodig, onbevredigend en onhaalbaar om je zo te richten op de waardering en afwijzing van anderen. Die tactiek is nooit klaar, zorgt voor stress en put je uit. Het houdt je bovendien weg van wie jij in essentie bent.

Toch blijven we die aangeleerde manieren vaak vasthouden, vooral onder druk, want het voelt onbewust alsof ons overleven er nog steeds van af hangt.

Maar er is een groot verschil met toen je nog klein was: je hebt nu geen goedkeuring van anderen meer nodig! Je kunt jouw (over)leven intussen prima zelf regelen. Er zijn namelijk altijd andere opties.

Bovendien ben je al helemaal goed en liefde waard, gewoon zoals je bent. Ja, ook jij! Je hebt jouw unieke belijning, en jouw prachtige kwaliteiten en talenten die je in de volgende module in kaart gaat brengen. Jouw waarde is onvoorwaardelijk, daar hoef je helemaal niets voor te doen. Jij bent, dat is al genoeg. Je bent uniek, met alles wat bij jou hoort, en juist daarmee heb jij heel veel moois te brengen. (Hoor je jouw interne criticus nu sputteren? Schrijf dat dan gelijk op!)

Als je echt beseft wat hierboven staat, is dat de sleutel naar het leven van jóuw leven en kan dat je heel veel vrijheid geven. Jouw aangeleerde strategieën zijn geen noodzaak, ze vormen slechts ruis. Ze hoeven jou niet meer te beheersen, jij mag jouw eigen keuzes gaan maken.

Juist door je te ontdoen van die ruis en te leven vanuit wie jij ten diepste bent, verzamel je ook de mensen en situaties om je heen die echt bij jou passen. Mooi toch?!

OPDRACHT 5: Beschrijf hoe jij vanaf nu met jouw aangeleerde strategieën om wilt gaan. Je hoeft niet alles over boord te gooien, maar kies voor hoe het jou niet meer beheerst.

Mijn perfectionisme leidt mij nu bijvoorbeeld niet meer, ik bepaal nu zelf wanneer ik het bewust (tijdelijk!) inzet als gereedschap en wanneer ik juist voorrang geef aan humor en relativering.

OPDRACHT 6: Zoek in de natuur een metafoor voor jouw strategieën. Dat kan bijvoorbeeld iets zijn zoals een glimmende steen, een tak met doorns of slaphangend gras.

Bedenk vervolgens welke handeling symboliseert hoe je hier vanaf nu mee wilt omgaan: krachtig weggooien, deels onder mos begraven, combineren met iets wat het in balans brengt? Bedenk hierbij dat beweging helpt om los te maken wat vast zit.

Voer die handeling vervolgens met volle aandacht uit. Daarmee bevestig je de keuze om het anders te gaan doen ook in jouw onderbewuste.

Als je iets op een nieuwe manier wilt gaan doen, start dat met een bewuste keuze zoals je die in de vorige opdrachten hebt gemaakt. Vervolgens moet je die keuze vaak genoeg herhalen, zodat jouw nieuwe patroon in kan slijten en het oude patroon gaat vervangen. Elke keer dat je op later moment weer aan jouw keuze en de symbolische handeling terugdenkt, maak je jouw nieuwe aanpak een beetje makkelijker.

Tip 2: Check voortaan als je bij een bepaalde actie urgentie voelt eerst eens of dit niet stiekem voortkomt uit angst voor afwijzing/falen of uit verlangen naar goedkeuring/veiligheid. Is dat het geval, herinner jezelf er dan aan dat jij niets hoeft, want je bent al waardevol, zonder voorwaarden! Als die overlevingsdruk eraf is, lukt jouw nieuwe aanpak beter. Bovendien kun je dan veel rustiger bepalen hoe je jouw flow en vertrouwen leidend kunt laten zijn.